Czym jest umowa o dzieło? Najważniejsze informacje

Umowa o dzieło to jedna z form współpracy, która cieszy się popularnością, szczególnie w branżach kreatywnych i projektowych. Ma swoje specyficzne zasady i zastosowanie. W tym artykule wyjaśniam, czym dokładnie jest umowa o dzieło, jakie ma zalety i ograniczenia, oraz kiedy warto się na nią zdecydować.

Czym jest umowa o dzieło? Umowa rezultatu

Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, która regulowana jest przez Kodeks cywilny. Stronami takiej umowy są zamawiający (osoba lub firma, która zleca wykonanie dzieła) oraz wykonawca (osoba, która zobowiązuje się do wykonania dzieła). W odróżnieniu od umowy o pracę, umowa o dzieło ma na celu jedynie wykonanie konkretnego dzieła, a nie wykonywanie pracy w stałych godzinach i w określonym miejscu.

Zasadniczo, umowa o dzieło różni się od umowy zlecenia, której celem jest świadczenie usług, a wykonawca nie gwarantuje konkretnego rezultatu. W przypadku umowy o dzieło wykonawca jest odpowiedzialny za dostarczenie zamówionego efektu, zgodnie z określonymi wymaganiami oraz ponosi za ten efekt odpowiedzialność.

Podstawa prawna – Kodeks cywilny

Umowa o dzieło jest regulowana przez Kodeks cywilny, a nie Kodeks pracy, co oznacza, że nie podlega przepisom dotyczącym praw pracowniczych, takich jak urlopy, świadczenia chorobowe, czy wynagrodzenie za nadgodziny. Umowa o dzieło jest bardziej elastyczna i może być zawierana na czas wykonania konkretnego dzieła, bez stałych godzin pracy czy miejsca wykonywania zadania.

Jak działa umowa o dzieło? Przedmiot umowy o dzieło

Strony zawierają umowę na wykonanie określonego dzieła, którego rezultat musi być wyraźnie określony w umowie. Wykonawca ma obowiązek dostarczyć gotowy efekt w ustalonym terminie, a zamawiający jest odpowiedzialny za ocenę wykonania dzieła i jego odbiór. W przeciwieństwie do umowy o pracę, wykonawca samodzielnie ustala sposób wykonania zlecenia, a także miejsce i czas jego realizacji.

Przeniesienie i nieprzeniesienie praw autorskich przy umowie o dzieło

Umowa o dzieło często wiąże się z tworzeniem utworu, który może być objęty prawami autorskimi. W zależności od zapisów umowy, wykonawca może przekazać lub nie przekazać zamawiającemu prawa do korzystania z wykonanego dzieła.

Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich

W przypadku, gdy umowa o dzieło dotyczy stworzenia utworu (np. tekstu, projektu graficznego, oprogramowania), zamawiający może zyskać prawa autorskie do dzieła. Z reguły, aby to miało miejsce, musi zostać zawarty odpowiedni zapis w umowie, który stanowi, że wykonawca przenosi na zamawiającego majątkowe prawa autorskie do wykonanego dzieła.

Przeniesienie praw autorskich oznacza, że zamawiający może korzystać z utworu w sposób dowolny, bez konieczności uzyskiwania zgody autora, np. w celach komercyjnych. Zwykle w takiej sytuacji ustalane jest dodatkowe wynagrodzenie za przeniesienie tych praw.

Umowa o dzieło bez przeniesienia praw autorskich

Jeśli w umowie nie zawarto zapisu o przeniesieniu praw autorskich, wykonawca zachowuje do dzieła prawa majątkowe. Oznacza to, że zamawiający otrzymuje jedynie prawo do korzystania z dzieła w sposób określony w umowie, ale nie może go dowolnie edytować, rozpowszechniać ani wykorzystywać w innych celach niż te, na które zostało udzielone pozwolenie.

W takim przypadku wykonawca może zachować pełną kontrolę nad tym, jak dzieło będzie wykorzystywane, i ma prawo udzielać licencji na korzystanie z utworu innym podmiotom. Zatem brak przeniesienia praw autorskich wiąże się z ograniczeniem uprawnień zamawiającego do dzieła.

Honorarium na umowie o dzieło

Zapłata za wykonanie dzieła jest jednym z najważniejszych elementów umowy o dzieło. W przeciwieństwie do innych umów, jak umowa o pracę czy umowa zlecenia, honorarium w umowie o dzieło jest ściśle związane z efektem pracy, a nie z czasem poświęconym na jej wykonanie. Oznacza to, że wykonawca otrzymuje zapłatę dopiero po dostarczeniu zamówionego dzieła, które spełnia ustalone w umowie wymagania.

Forma i termin zapłaty

Zapłata za wykonanie dzieła jest zazwyczaj określana w umowie w kwocie ryczałtowej, która może być ustalona na kilka sposobów:

• Całkowita kwota za całe dzieło – honorarium ustalane jest na początku współpracy i pokrywa całkowity koszt wykonania dzieła, np. napisanie książki, zaprojektowanie strony internetowej czy wykonanie remontu. Zapłata następuje po zakończeniu pracy.
• Wynagrodzenie etapowe – w przypadku większych projektów wynagrodzenie może być podzielone na części, które są wypłacane po zakończeniu określonych etapów realizacji dzieła (np. zapłata po zakończeniu etapu projektowania, a następnie po wykonaniu końcowego dzieła). Jest to często stosowane w długoterminowych umowach.

Umowa powinna jednoznacznie określać termin zapłaty oraz sposób odbioru dzieła, aby uniknąć nieporozumień.

Umowa o dzieło a umowa o pracę i umowa zlecenia

Umowa o dzieło

Stronami są zamawiający i wykonawca. Celem jest dostarczenie określonego rezultatu, który musi być wyraźnie wskazany w umowie. Wykonawca odpowiada za efekt, a zapłata jest dokonywana po wykonaniu dzieła, chyba że strony ustalą inaczej.

Umowa o pracę

Stronami są pracodawca i pracownik. Umowa ta przewiduje wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w określonych godzinach i miejscu pracy. Pracownik ma przywileje pracownicze, takie jak urlop, prawo do świadczenia chorobowego, a wynagrodzenie jest wypłacane w stałych terminach, z dołu.

Przeczytaj również: Umowa o pracę: wszystko, co musisz wiedzieć!

Umowa zlecenia

Stronami są zleceniodawca i zleceniobiorca. Umowa ta ma charakter szczególnej staranności, a zleceniobiorca zobowiązuje się dołożyć wszelkich starań do wykonania zlecenia, ale nie gwarantuje efektu. Zleceniobiorca nie ponosi odpowiedzialności za wynik, o ile dochowa należytej staranności. Osobie wykonującej zlecenie nie przysługują przywileje pracownicze (takie jak np. urlop; prawo do wynagrodzenia za czas choroby przysługuje tylko w przypadku opłacania dobrowolnych składek chorobowych). Termin zapłaty jest ustalony w umowie, w przypadku długoterminowych umów nie rzadziej niż raz w miesiącu.

Zobacz: Najważniejsze informacje o umowie zlecenia

Składki ZUS

W przypadku umowy o dzieło nie ma obowiązku opłacania składek ZUS, co stanowi istotną różnicę w porównaniu do umowy o pracę czy umowy zlecenia. Jedynym wyjątkiem są umowy o dzieło zawierane z własnymi pracownikami, gdzie pracodawca/zamawiający ma obowiązek opłacania składek na ZUS zarówno od umowy o pracę, jak i umowy o dzieło.

Podatek od umowy o dzieło

Wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT). Wykonawca dzieła musi zapłacić podatek dochodowy, a jeśli nie prowadzi działalności gospodarczej, zamawiający jest zobowiązany do pobrania zaliczki na ten podatek i odprowadzenia jej do urzędów skarbowych.

W przypadku umowy o dzieło koszty uzyskania przychodu wynoszą 20% wynagrodzenia brutto lub 50% wynagrodzenia brutto, jeśli współpraca polega na tworzeniu dzieł i twórca przekazuje do nich prawa autorskie.

Warto pamiętać, że odpowiedzialność za zapłatę podatku dochodowego leży po stronie wykonawcy, jednak to zamawiający w przypadku umowy o dzieło jest odpowiedzialny za pobranie i odprowadzenie zaliczki na podatek dochodowy.

Odstąpienie od umowy o dzieło

Umowa o dzieło nie może zostać wypowiedziana, ale strony mogą od niej odstąpić w ściśle określonych przypadkach. W przypadku odstąpienia od umowy, jej skutek jest liczony wstecz, jakby nigdy nie została zawarta. Wykonawca może mieć prawo do częściowej lub do pełnej zapłaty, zależnie od stopnia wykonania dzieła, a w razie niewykonania lub wadliwego wykonania dzieła może ponieść odpowiedzialność finansową.

Sprawdź, co musisz wiedzieć o wypowiedzeniu umowy o pracę! 

Zalety umowy o dzieło

Elastyczność
Umowa o dzieło daje dużą swobodę w zakresie miejsca, czasu i sposobu wykonywania zlecenia.

Brak składek ZUS
Wykonawca nie musi płacić składek na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne (z wyjątkiem umów z własnym pracodawcą).

Brak limitu czasowego i liczby umów
Umowa o dzieło może być zawierana na czas wykonania konkretnego dzieła i nie ma limitu ilości umów o dzieło, które można zawrzeć z tą samą osobą.

Wady umowy o dzieło

Odpowiedzialność za rezultat
Wykonawca ponosi pełną odpowiedzialność za efekt wykonanej pracy. W przypadku niewykonania lub wadliwego wykonania dzieła, może zostać zobowiązany do zapłaty odszkodowania lub pokrycia kosztów ponownych prac.

Brak składek ZUS
Choć brak obowiązku opłacania składek ZUS jest zaletą, może prowadzić do konsekwencji w przyszłości, takich jak brak prawa do płatnego L4 czy niższa emerytura.

Brak przywilejów pracowniczych
Osoba pracująca na podstawie umowy o dzieło nie ma przywilejów pracowniczych, takich jak prawo do urlopu czy świadczeń chorobowych.

Dla kogo umowa o dzieło?

Umowy o dzieło najczęściej zawierają osoby, które mogą wykonać konkretne zadanie w ustalonym czasie i wymagają elastyczności w zakresie organizacji pracy. Może być stosowana w przypadku prac, które mają wyraźnie określony rezultat, takich jak remonty, prace twórcze (np. projekty graficzne), tłumaczenia czy usługi fotograficzne.

Podsumowanie

Umowa o dzieło to popularna forma współpracy, która jest korzystna w przypadkach, gdy zadanie ma jasno określony wynik. Choć wiąże się z brakiem przywilejów pracowniczych, jej elastyczność i brak obowiązku opłacania składek ZUS sprawiają, że jest to atrakcyjna opcja dla wielu osób. Należy jednak pamiętać, że wykonawca ponosi pełną odpowiedzialność za efekt, a w przypadku niewykonania lub wadliwego wykonania dzieła może być zobowiązany do naprawienia szkód.

Najczęściej zadawane pytania: